آنچه فصل مشترک بایدن و لاپید است

با توجه به نگرانی‌های موجود بر سر مسئله انرژی و مناسبات بسیار آشفته دوجانبه میان واشنگتن و ریاض، بخش بزرگی از توجه عمومی به سفر جو بایدن، رییس‌جمهوری آمریکا، به خاورمیانه در چند روز آینده، متوجه بخش مربوط به عربستان سعودی در این سفر خواهد بود؛ هرچند توقف او در اسرائیل نیز بسیار مهم است. این اولین دیدار بایدن با لاپید پس از رسیدن لاپید به مقام نخست‌وزیری موقت اسرائیل به شمار می‌رود. به احتمال زیاد رابطه‌ای قوی میان آنان شکل خواهد گرفت زیرا، فارغ از عوامل دیگر، هر دوی آنها هم از نظر خلق‌وخوی سیاسی و هم از نظر اولویت‌های سیاست‌گذاری با یکدیگر هماهنگ‌ اند.

اگرچه لاپید فعلا نخست‌وزیر موقت است، اما قصد دارد که از طریق انتخابات ماه نوامبر دوره نخست‌وزیری خود را به دست آورد. علاوه بر این، ‌با توجه به احتمال بالای تشکیل نشدن دولت، دوره فعلی او هم ممکن است طولانی‌تر شود. انتخابات نوامبر پنجمین انتخابات اسرائیل در سه‌ سال و نیم اخیر خواهد بود و اسرائیل هنوز نتوانسته یک دولت ائتلافی باثبات تشکیل دهد. طبق قوانین اسرائیل، اختیارات سرپرست نخست‌وزیری با اختیارات نخست‌وزیر همسان است.

بایدن و لاپید، تاکنون تنها یک بار ملاقات کرده‌اند. لاپید وقتی وزیر اقتصاد اسرائیل بود، در سال ۲۰۱۳ به ایالات متحده آمریکا سفر کرد و در آن زمان بایدن معاون رئیس جمهور باراک اوباما بود. ملاقات آنان بیش از معمول طول کشید، چرا که دولت آمریکا در آن زمان تعطیل بود. اما این تنها دلیلی نیست که بگوییم دیدار پیش روی آنان به خوبی پیش خواهد رفت چون دو رهبر فصل مشترک فراوان دارند.

تفاوت سنی بایدن و لاپید زیاد است (بایدن ۷۹ ساله است و لاپید ۵۸ ساله) و پیشینه‌‌شان نیز شباهتی به یکدیگر ندارد؛ بایدن همیشه سیاستمدار بوده و لاپید قبلا برنامه گفتگوی رسانه‌ای داشته و بعد سیاستمدار شده است. اما هر دوی آنان در کشورهای خود زمامدار کانون‌های سیاسی ‌اند. در دوران دوقطبی کنونی، این دستاورد کمی نیست. علاوه بر این، سلف هر دو پوپولیست‌هایی بوده‌اند که می‌خواهند بار دیگر به قدرت بازگردند: دونالد ترامپ در آمریکا و بنیامین نتانیاهو در اسرائیل.

 بایدن به ائتلاف‌های دوحزبی افتخار می‌کند که توانسته طی چندین دهه‌ دوره سناتوری و بعد معاونت رییس‌جمهوری آمریکا تشکیل دهد. لاپید نیز به سهم خود، معمار حقیقی «ائتلاف تغییر» کنونی در اسرائیل است که متنوع‌ترین ائتلاف از نظر قومیت و ایدئولوژی در تاریخ اسرائیل به شمار می‌رود. گرد هم آوردن جناح‌های راست، میانه، و چپ، به اضافه یک حزب اسلامگرا در اسرائیل، زیر چتری واحد دستاورد اندکی نیست. ائتلاف هشت حزبی او پاسخ اسرائیل به پوپولیسم بود. در این مسیر، با آن که ماموریت تشکیل دولت به لاپید سپرده شد، اما پس از انتخابات مارس ۲۰۲۱ نخست‌وزیری را به شکل دوره‌ای به نفتالی بنت واگذار کرد. به شراکت گذاشتن مقام نخست‌وزیری، اقدامی بسیار متمدنانه و حتی نشانه رفاقت میان لاپید و بنت بود.

اولویت‌های سیاست‌گذاری بایدن و لاپید نیز یکسان است که احتمالا موجب تقویت ارتباط آنان خواهد شد. بایدن بر نقش ایالات متحده در رهبری باشگاه کشورهای دموکراسی تاکید کرده است و، همزمان، لاپید در مقام نخست‌وزیر تمام تلاشش را کرده تا اسرائیل را از آن دسته از کشورهای شرق اروپا دور کند که دولت‌هایشان از لیبرال دموکراسی فاصله گرفته‌اند. لاپید در اولین سخنرانی خود پس از رسیدن به نخست‌وزیری، در آخر هفته گذشته، تصریح کرد: «به اعتقاد ما اسرائیل باید یک دموکراسی لیبرال باشد»، و افزود: «هیچ‌ کس را نمی‌توان از حقوق اساسی یعنی‌ احترام، آزادی، آزادی شغلی، و حق امنیت شخصی محروم کرد.»

لاپید ارتباط اسرائیل با دموکراسی‌های لیبرال غربی را منبع مهم قدرت این کشور می‌داند. اسرائیل به دلیل موضع ملایمی که در مقابله با حمله مسکو به اوکراین اتخاذ کرده مورد انتقاد قرار گرفته است، زیرا نگران آن است که روسیه اقدامات اسرائیل علیه ایران را در سوریه محدود کند. در این شرایط، لاپید اولین وزیر اسرائیلی بود که به شکل علنی و صریح روسیه را به دلیل «جنایات جنگی» محکوم کرد. این اقدام مورد استقبال کاخ سفید قرار گرفت.  

اگر بایدن از روش لاپید در تعیین موضع اسرائیل خرسند است، لاپید نیز از نحوه طراحی سفر پیش روی بایدن راضی خواهد بود. بایدن در یک نشست خبری پس از نشست ناتو در هفته گذشته، زاویه نفت در این سفر را کم‌اهمیت جلوه داد و در عوض تاکید کرد یک هدف اصلی از سفرش به خاورمیانه «تعمیق جریان ادغام اسرائیل در منطقه» است و آن را «مفید برای صلح و مفید برای امنیت اسرائیل» توصیف کرد.

در مورد اولین قدم‌ها میان اسرائیل و عربستان سعودی، لاپید و تمامی رهبران اسرائیلی از موفقیت بایدن حمایت می‌کنند –‌یعنی امکان‌پذیر کردن پرواز هواپیماهای اسرائیلی بر فراز عربستان سعودی و فراهم کردن امکان پرواز مستقیم عرب‌های اسرائیلی به مکه برای زیارت سالانه حج. مقام‌های آمریکایی پیشنهاد می‌کنند که بایدن احتمالا به پیشرفت‌های دیگری چون سامانه دفاع هوایی منطقه‌ای تحت فرماندهی سنتکام اشاره خواهد داشت که کشورهای عرب و اسرائیل را قادر می‌سازد تا اولین گام‌ها را به سوی اشتراک‌ رادار بردارند تا بتوانند موشک‌ها یا پهپادهایی را که از جانب ایران یا گروه‌های نیابتی‌اش شلیک شده‌ باشد، شناسایی کنند.

فراتر از بحث لیبرال دموکراسی و ادغام اسرائیل در منطقه، بایدن و لاپید به دلایل سیاسی و اصولی، هر دو از شستن رخت‌‌های چرک جلوی چشم جهان و در ملأ عام بیزارند. بایدن از این که لاپید انتقادهای علنی خود از مذاکرات اتمی ایران را کنترل می‌کند قدردان اوست، و لاپید برای این که بایدن انتقادهای آمریکا از مسئله فلسطینی‌ها و شهرک‌های یهودی‌نشین را پشت درهای بسته نگه می‌دارد، ارزش قائل است. هر دوی آنان فرونشاندن اختلاف‌های علنی را راهی برای جلوگیری از شکاف میان شاخه مترقی حزب دموکرات ایالات متحده و اسرائیل می‌دانند.

با تمام این‌ها شاید نگه‌ داشتن انتقادها در چارچوب محدود آسان‌تر از این باشد که دو طرف بتوانند مسیری را برای هر دو مسئله یادشده تعیین کنند، آن هم در زمانی که مصادف است با موسم سیاسی برای هر دو رهبر: انتخابات میان‌دوره‌ای برای بایدن و انتخابات آتی برای لاپید. نخست‌وزیر جدید اسرائیل مذاکرات کنونی با ایران را فاقد کفایت اساسی می‌داند و معتقد است که با توجه به ظرفیت برنامه اتمی ایران و چالش‌ منطقه‌ای، ایالات متحده آمریکا و متحدانش باید برای مذاکره افق دید خود را به مجموعه‌ای از موضوعات گسترش دهند. لاپید درباره حرکت تدریجی درباره مسئله فلسطینی‌ها با بایدن اتفاق نظر دارد، اما پیشرفت را، دست‌کم در فصل انتخابات، به تمهیدات اقتصادی محدود می‌کند.

بدون شک برای برخی از افراد در دولت بایدن مایه دلسردی است که آمریکا هنوز به افقی سیاسی برای فلسطینی‌ها تصریح نکرده است، یا اسرائیل را برای ارائه نشانه‌های آشکارتری از کشورسازی فلسطینی تحت فشار نگذاشته است. تاکنون، لاپید هیچ نشانه‌ای برای حتی ملاقات با محمود عباس، رییس تشکیلات خودگردان فلسطینی، بروز نداده است. هر چه باشد، لاپید فقط به عنوان یک رهبر حزب عمل نمی‌کند، بلکه رهبر جناحی از احزاب از راست تا چپ است و می‌خواهد در فصل برگزاری کارزار انتخابات وضع موجود را به هم نزند.

یک پرسش واضح این است که آیا سفر بایدن که ظاهرا طوری طراحی شده که موفقیت‌آمیز باشد، به جایگاه لاپید در انتخابات کمک می‌کند یا خیر. پاسخ به این سوال پیچیده است. از یک سو کنار آمدن با حامی اسرائیل، یعنی ایالات متحده آمریکا، همواره در اسرائیل بی‌ضرر بوده است. از سوی دیگر، انتخابات صحنه حملات نتانیاهو خواهد بود که ادعا می‌کند لاپید از نکوهش علنی نقایص توافق اتمی احتمالی پرهیز می‌کند و، از این رو، دوستی لاپید با آمریکا به قیمت «نگفتن حقیقت به قدرت» تمام می‌شود.

بدیهی است که بایدن از هر گونه پشتیبانی صریح از لاپید برای انتخابات فاصله خواهد گرفت تا از عواقب سیاسی آن از جانب جناح نتانیاهو در امان بماند. با این حال، مشی بایدن در به نمایش گذاشتن این که چون او و لاپید همفکرند پس می‌توانند با هم کار کنند، حتی اگر بی‌سروصدا باشد، احتمالا رسا خواهد بود. چنین امری چه بسا به افکار عمومی اسرائیل به قدر کافی علامت بدهد که روابط خوب آنها ممکن است فراتر از ماه نوامبر ادامه یابد.  

دیوید ماکوفسکی هموند برجسته زیگلر در پروژه کورت انستیتو واشنگتن، درباره مناسبات اعراب و اسرائیل، و تهیه‌کننده پادکست «دسیژن پوینتز» است. این مقاله ابتدا در وبسایت تایمز اسرائیل منتشر شده است.