ائتلافی نه چندان از روی رغبت در اسرايیل

برای بنيامين نتانياهو، نخست‌وزیر اسرائیل، هفته‌ گذشته گویا تمام نمی‌شد. بالا گرفتن دو روزه‌ تنش با گروه اسلامگرای حماس در غزه، در دوشنبه‌ گذشته، سلسله‌ وقايعی را به راه انداخت که تهديدی برای دولت او بود و می‌توانست منجر به سقوطش شود.

اما این نخست‌وزیر باسابقه، با از ميدان به در کردن شرکای ائتلافی و طرح شبحی از يک بحران نظامی قريب‌الوقوع – بدون اين‌که توصیف کند اين بحران چه می‌تواند باشد – وقوع انتخابات زودهنگام را منتفی کرد.

اين پيروزی نشان داد که نتانياهو به رغم مشکلات حقوقی‌اش و شرکای گه‌گاه شورشی در دولت ائتلافی‌اش، هم‌چنان در عرصه‌ سیاست اسرائیل به کارش مسلط است و حالا نزدیک به ده سال از نخست‌وزیری‌اش می‌گذرد و حتی يک رقیب از چپ يا راست نتواسته رهبری او را به چالش بکشد.

این بار تهديد علیه حاکميت نتانياهو از سوی سیاستمداران راست بود که شکايت کرده بودند که آتش‌بس سریع با حماس، مثل تسلیم در برابر تروريست‌هاست. آويگدور ليبرمن، وزیر دفاع، استعفا کرد و حزب او «ييسراييل بیتنو» ائتلاف را ترک کرد و برای نتانياهو حزبی با اکثریت شکننده به جا گذاشت که در کنست با ۱۲۰ کرسی تنها اکثریتی با ۶۱ کرسی در اختيار داشت. نفتالی بنت، وزیر آموزش و پروش، رهبر حزب «وطن یهودی» که مدافع شهرک‌سازی است، خواهان تصدی وزارت دفاع و تغيير سياست در جهتی ستيزه‌جويانه‌تر شد و به گرفتاری‌های او اضافه کرد – و تهديد کرد که در غير اين صورت جناح او نيز دولت را ترک خواهد کرد.

هم ليبرمن و هم بنت، اميد داشتند که روی خشم عمومی به خاطر بيش از ۴۶۰ راکتی که هفته گذشته از جانب غزه به سوی قلمرو اسرائیل شلیک شده بود، و به کشته شدن یک نفر و زخمی شدن حداقل ۲۰ نفر انجامید، سرمایه‌گذاری کنند. بنا به یک نظرسنجی که چهارشنبه‌ گذشته منتشر شد، ۷۴ درصد از مردم از نحوه‌ مديریت بحران در دولت ناراضی هستند. خانم آیلت شکد، وزیر دادگستری، با اشاره به اولتيماتوم بنت اعلام کرد که «افکار عمومی از اين‌که به راست رأی بدهند و چپ گيرشان بیايد خسته شده‌اند».

اما نتانياهو که تا موعد انتخابات معمول یک سال ديگر فرصت خدمت دارد، به وزرای شورشگر هشدار داد که مردم آن‌ها را به خاطر سقوط یک دولت راست‌گرا مسئول خواهند دانست.

آخر وقت يکشنبه، سخنرانی پرجوش-و-خروش نتانیاهو، در ستاد ارتش اسرائیل در تل آويو، در پربيننده‌ترین ساعت پخش شد. او در این سخنرانی انتخابات زودهنگام را «نالازم» و «غيرمسئولانه» توصيف کرد و آن را مستقيماً با بحران‌های ائتلاف قبلی در سال ۱۹۹۲ و ۱۹۹۹ مقايسه کرد که دولتی که حزب متبوع او، لیکود، اداره می‌کرد به دلیل مشکلات داخلی حزب از قدرت ساقط شد. نتانياهو هشدار داد که پس از هر دو اتفاق چپ‌ها به قدرت رسیدند و منجر به بروز «فاجعه‌ها»‌ی معاهده اسلو و انتفاضه‌ دوم شدند. او از هواداران سیاسی‌اش استدعا کرد که «نباید اين اشتباهات را تکرار کنيم».

نتانیاهو – که حالا سرپرست وزارت دفاع نیز هست – با لحنی هشداردهنده هم‌چنين اشاره کرده که يک بحران امنيتی در پیش است که جزييات دقیق‌اش را نمی‌تواند با مردم در میان بگذارد. او خطابه‌وار گفت: «شما فقط بخشی از تصویر يک عملیات پردامنه را می‌بینيد که ما در میانه‌ آن هستيم. ما حالا خود را در يکی از پيچيده‌ترین دوره‌های امنیتی‌مان می‌بینيم. در چنین لحظه‌ای دولت را سرنگون نمی‌کنند... و آن را ترک هم نمی‌کنند.»

حتی بعضی از تندروها هم به رغم تردیدهای‌شان درباره نتانياهو، منطق ماجرا را درک کردند. بنی کاتساور، یکی از رهبران قدیمی شهرک‌نشينان کرانه‌ باختری در مصاحبه با راديو اسرائیل گفت: «وقتی نمی‌دانيم جايگزین چه خواهد بود درست نيست که دولت را ساقط کنيم.»

صبح دوشنبه، بنت تهديدش را پس گرفت. او در کنار شاکن، معاون حزبی‌اش با چهره‌ای رنگ‌پریده، در کنفرانسی مطبوعاتی فهرستی از تمام اختلاف‌های‌اش را درباره‌ سياست دفاعی اسرائیل در دولت نتانياهو طی دهه‌ گذشته ارایه کرد، ولی بی‌مقدمه گفت که نتانياهو در سخنرانی شب قبل از آن وعده‌ تغييری بنيادين داده است. در حقیقت، نخست‌وزیر چنين وعده ای نداده بود – ولی بنت بر آن تاکید داشت. «ما در کنار نخست‌وزیر می‌ايستيم تا اسرائیل دوباره پیروز شود. من ترجيح می‌دهم که نخست‌وزیر مرا در نبردی سياسی شکست دهد تا اين‌که اسماعیل هنیه [رهبر حماس] دولت اسرائیل را شکست دهد.»

بنت و شکد مدعی هستند که حالا توپ در میدان نخست‌وزیر است – و حالا آن‌ها منتظر چرخش در استراتژی هستند. ليبرمن بلافاصله در توييتر همکاران سابق‌اش را به باد انتقاد گرفت: «حالا می‌فهميم که چرا ما در سیاست بازدارندگی» در قبال حماس «باختيم».

نتانياهو نیز از طریق توييت سخنگوی‌اش به او پاسخ داد: «همديگر را در نوامبر سال ۲۰۱۹ خواهيم ديد.» - که اشاره به تاریخ رسمی انتخابات پارلمانی بعدی دارد.

اگر باری دیگر در غزه يا جبهه‌های غیر آن فشار يا تنشی به وجود آيد، نتانياهو باز هم ممکن است از سوی جناح راست تحت فشار قرار بگیرد. اما باید اين اعتبار را به نتانياهو داد – که بر خلاف چهره‌ عمومی‌اش به عنوان يک تندرو در امور امنيتی – هفته‌ گذشته در عین حفظ کرسی نخست‌وزیری‌اش از دامن زدن به هیجانات پرهیز کرد.

رقبای او هم کارنامه‌ چندان خوبی نداشتند. ليبرمن به اپوزیسیون تبعید شده است؛ آرزوی او برای برگزاری انتخابات زودهنگام در اسرع وقت، محقق نشده است. بنت ممکن است صدمه‌ سياسی جبران‌ناپذيری به خودش زده باشد و تصوير عمومی یک آدم کله‌شق بی‌تجربه را از خود ساخته باشد که در نهايت، تن به عقب‌نشینی خفت‌بار می‌دهد. حتی وزیر دارایی، موشه کالون، که پیش‌بینی کرده بود که ائتلاف بيش از چند هفته دوام نخواهد داشت، ناگزیر شد این تهديد را پس بگیرد که حزب راست میانه «کولانو» را از ائتلاف بیرون می‌کشد.

بنت روز دوشنبه با بی‌اعتنایی به مانور شکست‌خورده‌اش گفت: «گاهی می‌بَرید، گاهی می‌بازيد.» برای نتانياهو، بیشتر اوقات نتيجه برد بوده است.
 

*نری زيلبر هموندیار انستیتو واشنگتن است و یکی از دو نويسنده‌ این جستار: «دولت بی ارتش، ارتش بی دولت: تکامل نيروهای امنيتی دولت فلسطینی، ۱۹۹۴ تا ۲۰۱۸».