محکومیت قاتلان خاشقجی؛ آزمون دوباره روابط آمریکا و عربستان

 پرونده حقوقی قتل جمال خاشقجی روزنامه نگار مخالف سعودی در حال بسته شدن است. وجه روابط عمومی ماجرا که از قبل آغاز شده اکنون سرعت خواهد یافت و چندان محتمل نیست که اعلامیه امروز دادستان سعودی حرف آخر باشد. پنج عضو تیم عملیاتی که متهم به قتل خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول ترکیه در اکتبر گذشته هستند، به اعدام محکوم شده‌اند و سه نفر دیگر نیز مجموعا ۲۴ سال به زندان خواهند رفت. اما تصمیم دادگاه هنوز قابل تجدیدنظرخواهی است. و البته، ملک سلمان هم می‌تواند به محکومان رحم کند و در اجرای احکام تخفیف قائل شود.

چالش ایالات متحده و دیگر متحدان غربی عربستان سعودی این است که آیا افکار عمومی و سیاسی، داوری فعلی سی.آی.ای و بازپرس ویژه سازمان ملل متحد را صحیح می‌داند یا خیر. در نتیجه‌گیری هر دو به طور جداگانه و با احتیاط‌های اداری لازم، این قتل متکی به اجازه ریاض و به‌ویژه ولیعهد محمد بن سلمان، رهبر واقعی و ۳۴ ساله کشور، دانسته شده است. دو ماه پیش محمد بن سلمان «مسئولیت کامل» مرگ خاشقجی را پذیرفت که با اعتراف به اینکه او دستور داده یا می‌دانسته که این اتفاق خواهد افتاد بسیار فاصله دارد.

اعلامیه امروز ریاض نام كسانی را كه به مجازات اعدام محكوم شده‌اند (كه در عربستان احتمالاً به معنای گردن زدن است) ذکر نمی‌کند، اما فهرست آنها احتمالاً دربرگیرنده رئیس تیم عملیاتی است و نیز جراح پزشکی قانونی كه وظیفه قطعه‌قطعه کردن جسد را بر عهده داشته است. سه نفر دیگر که احتمالاً با مجازات اعدام روبه‌رو هستند افراد حاضر در اتاق بوده‌اند. سعود القحطانی، دستیار ارشد محمد بن سلمان، و همچنین معاون ضداطلاعات کشور، که گویا بر اجرای عملیات نظارت می‌کرده، تحت پیگرد قانونی قرار نگرفتند.

اطلاع ما از ریز جزئیات حادثه به خاطر آن است که مقامات ترکیه کنسولگری را شنود می‌کرده‌اند و نوار صداها را به سمع سی.آی.ای و سایر سازمان‌های اطلاعاتی غربی رسانده‌اند. (به من گفته شده است که گوش دادن به مکالمات در محیط‌های دیپلماتیک در سراسر جهان بسیار رایج است.) در یکی از نوارها، متخصص پزشکی قانونی در تیم سعودی ضمن مکالمه‌ای ابراز نگرانی می‌کند که چگونه می‌شود یک «بدن گرم» را طوری قطعه قطعه کرد که بتوان آن را در یک کیسه پلاستیکی سیاه جای داد. در بیانیه امروز عربستان ادعا شده كه این قتل عمدی نبوده، اما توضیح نمی‌دهد كه چرا، در صورت صحت این امر، تیم عملیات با یك اره استخوان‌بُر راهی ترکیه شده است.

مباحث مربوط به ادامه رابطه مستحکم با عربستان سعودی جنبه‌های مختلفی دارد:

• اهمیت پادشاهی سعودی از نظر تأمین نفت جهان؛

• نیاز به حفظ اتحاد ایالات متحده و سعودی‌ برای مقابله با سیاست‌های بی‌ثبات‌کننده ایران؛

• پیوندهای ارتش آمریكا و صنایع دفاعی آمریكا با پادشاهی سعودی؛

• نیاز به ترغیب و حمایت از تاکید اخیر عربستان بر اسلام میانه‌رو؛ و

• این امید که بتوان محمد بن سلمان را از اقدامات نابخردانه‌ای که عملیات قتل خاشقجی دلخراش‌ترین آن‌هاست، دور نگاه داشت. (اقدامات دیگر شامل مواردی است مثل استعفای اجباری اما کوتاه‌مدت سعد حریری نخست‌وزیر لبنان، زندانی کردن شاهزادگان رقیب و تاجران بزرگ در هتل ریتز-کارلتون ریاض و دستگیری کنشگران حقوق زنان)

کارزار روابط عمومی ]از طرف عربستان[ کمتر می‌تواند بر «خستگی از موضوع خاشقجی» اتکا کند، گرچه این امر دارد اتفاق می‌افتد. به نظر می‌رسد استراتژی این کارزار آن است که هرگونه رخداد در این  پادشاهی را مثبت نشان ‌دهد. بر اساس گزارش نیویورک تایمز، وال‌استریت ژورنال، فایننشال تایمز و اکونومیست، عرضه عمومی اولیه سهام، یا آی.پی.او، برای شرکت آرامکوی سعودی ناامیدکننده بوده است. واکنش سعودی به این امر تأکید بر موفقیت ]اصلاحات[ محدود داخلی در کشور بوده است گرچه از تاکید بر این نکته پرهیز می‌کند که این موفقیت را نشانه دیگری از سرسختی محمد بن سلمان معرفی کند. سعودی‌ها گزارش‌های مخالف با گزارش رسمی را صرفاً نشانه‌ای از این می‌شمارند که خارجی‌ها درک درستی از این پادشاهی ندارند.

در همین حال، پیامد دیگری از سبک رهبری محمد بن سلمان به‌تازگی در کوالا لامپور اتفاق افتاده است. مالزی در این شهر، میزبان یک اجلاس اسلامی با حضور کشورهایی مانند ترکیه، ایران و قطر بود. بر اساس گزارش‌های خبری، پاکستان -تنها کشور مسلح به سلاح هسته‌ای در جهان اسلام- نیز در صورتی که عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان، به ریاض احضار و گوش‌اش پیچانده نشده بود، در این اجلاس حضور می‌یافت.

عربستان سعودی خود را رهبر جهان اسلام می‌داند و بدین دلیل خوش ندارد چنین اجلاس‌هایی برگزار شود. آیا رهبری سعودی دارد به چالش کشیده می‌شود؟ این از آن دست موضوعاتی است که جمال خاشقجی ممکن بود یادداشتی در مورد آن در واشنگتن پست بنویسد.

*سایمون هندرسون هموند بیکر و مدیر برنامه برنشتاین درباره سیاست‌های خلیج و انرژی در انستیتو واشنگتن برای سیاست‌گذاری خاور نزدیک است.