شرکت المهندس: خاتم الانبیاء عراق
درباره نویسنده
همانند سپاه پاسداران در ایران، گروه‌های «مقاومت» در عراق مدت‌هاست که به دنبال ایجاد شرکتی با دسترسی ترجیحی به قراردادهای پرسود دولتی بوده‌اند و دولت السودانی سرانجام پس از سال‌ها مخالفت، این امکان را در منطقه مرزی با عربستان سعودی برای آنها فراهم می‌کند.
در ۲۱ مارس، شرکت عام المهندس عراق (شرکت المهندس العامه) از پروژه اولیه خود رونمایی کرد؛ طرحی برای کاشت یک میلیون درخت در یک قطعه بزرگ از زمین‌های اعطایی دولت که در استان المثنی واقع است. این پروژه قبلاً در جلسه هیئت دولت در نوامبر گذشته به حشد شعبی (نیروهای بسیج مردمی عراق) اعطا شده بود. در مراسم رونمایی این پروژه، فالح الفیاض، رئیس حشد شعبی که از طرف آمریکا به عنوان ناقض حقوق بشر شناخته شده و عبدالعزیز المحمداوی (معروف به ابوفدک)، رئیس ستاد نیروهای مسلح حشد شعبی، که از طرف آمریکا تروریست شناخته می‌شود، حضور داشتند. (تصویر ۱)
پروژه درختکاری زیر نظر مهندسی به نام صلاح مهدی اجرا خواهد شد که در مراسم رونمایی ادعا کرد که این شرکت قصد دارد روی زمینی به مساحت دو میلیون «دونوم» عراقی، معادل ۱.۲ میلیون هکتار یا ۱۹۳۰ مایل مربع کار کند (تصویر ۲). این زمین‌ها در دو مرحله اعطا شد، مرحله اول در ۶ دسامبر ۲۰۲۲ بود، زمانی که عباس العلیاوی، وزیر کشاورزی، به تلویزیون العهد، که گروه مقاومت عصائب اهل الحق تحت حمایت ایران آن را اداره می‌کند، گفت: ۱ میلیون دونوم عراقی در المثنی به نیروهای حشد شعبی اعطا شده است. این انتقال زمین‌ها که پیش از این اساسا تحت کنترل نیروهای حشد شعبی بود، باید درست پس از آن صورت گرفته باشد که کابینه نخست‌وزیر محمد شیعه السودانی مجوز تاسیس این شرکت را با سرمایه اولیه ۱۰۰ میلیارد دینار عراق (۶۷ میلیون دلار) صادر کرد؛ سرمایه شرکت ۹۰ درصد به صورت انتقال دارایی‌های دولتی و ۱۰ درصد به شکل نقدی است. حالا این شرکت در مرحله دوم، دومین قطعه زمین به مساحت ۱ میلیون دونوم دیگر را دریافت کرده است. مشخص نیست که این زمین‌ها چگونه به صورت قانونی واگذار شده است، مگر اینکه در اساسنامه این شرکت، معافیت بی‌سابقه‌ای نسبت به معافیت‌های معمول کابینه دولت عراق، که برای دریافت زمین رایگان لازم است، گنجانده شده باشد.
فیاض و دیگر رهبران گروه‌های شبه‌نظامی مورد حمایت ایران، مدت‌هاست که به دنبال تشکیل یک شرکت ساختمانی دولتی متعلق به حشد شعبی بوده‌اند. هدف آنها این است که شرکتی معادل قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء برای حشد شعبی ایجاد کنند، شرکتی ایرانی که متعلق به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است و از طرف آمریکا سازمانی تروریستی شناخته می‌شود. خاتم الانبیاء (که به نام «قرب» نیز شناخته می‌شود) در سال ۱۹۹۰ به وسیله سپاه تشکیل شد تا کارکنان سپاه پاسداران بتوانند از ثمره بیش از ۱۲۰۰ قرارداد ساخت و ساز به ارزش تخمینی بیش از ۵۰ میلیارد دلار بهره‌مند شوند که عمدتاً به صورت اعطای بدون مناقصه است. این قرارگاه بعد از آن از طرف سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپا و آمریکا تحریم شده است.
اولین تلاش حشد شعبی برای ایجاد نسخه عراقی قرارگاه خاتم الانبیاء زمانی رخ داد که شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران برای آخرین بار کنترل دولت عراق را در دست گرفتند. از زمان انتصاب عادل عبدالمهدی به نخست وزیری در اکتبر ۲۰۱۸ تا فوریه ۲۰۱۹، فیاض و ابومهدی المهندس، فرمانده فقید شبه‌نظامیان عراقی، درباره شرکت دولتی راهسازی و ساختمان‌سازی معتصم با دولت لابی کرده و از آنها خواسته بودند که زمین و تجهیزات این شرکت و قراردادهای مربوط به آن از وزارت ساختمان و مسکن به حشد شعبی منتقل شود. این تلاش با شکست مواجه شد چون دولت آمریکا که متوجه تلاش آشکار حشد شعبی برای تقلید از فرمول سپاه پاسداران شده بود، به بغداد اعتراض کرد تا اینکه این طرح کنار گذاشته شد.
تلاش دوم در فوریه ۲۰۲۱ صورت گرفت، زمانی که فیاض و ابوفدک سعی کردند تا نخست‌وزیر مصطفی الکاظمی و رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری ملی را با ارعاب راضی کنند که مجوز یک بازوی ساختمانی متعلق به حشد شعبی را، که اکنون به عنوان شرکت عام المهندس نامیده می شود، صادر کنند. این نام نوعی بازی با کلمات است چرا که نام «المهندس» در زبان عربی به معنای «مهندس» است، اما از طرفی نام ابومهدی المهندس را نیز تداعی می‌کند که یک سال قبل در حمله هوایی آمریکا در کنار قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس، کشته شد. در ازای تشکیل این شرکت، به الکاظمی پیشنهاد شد که برای بار دوم، نخست‌وزیر عراق شود اما او نپذیرفت.
تقریباً در همان زمان، ابوفدک از طریق مجوز سرمایه‌گذاری و حکم کابینه، تلاش ناموفقی انجام داد تا دو قطعه زمین یک میلیون دونومی را در المثنی بگیرد؛ یعنی دقیقاً همان چیزی که بعداً به شرکت المهندس اهدا شد. به دنبال آن حشد شعبی عملاً کنترل منطقه را در دست گرفت و بدون هیچ مجوزی در ژوئن ۲۰۲۲ کار خود را آغاز کرد و در نهایت مقامات وزارت منابع آب را متقاعد کرد که در ۲۰ نوامبر از پروژه بازدید کنند. شرکت المهندس، درست چند روز بعد در ۲۸ نوامبر در ششمین جلسه هفتگی کابینه دولت السودانی شکل گرفت (تصویر ۳).
اکنون زمین‌های اعطایی به صورت بلاعوض و بدون رعایت سازوکارهای قانونی مشخص به این شرکت داده می‌شود. از آنجا که این زمین‌ها بسیار فراتر از نیاز پروژه‌های واقعی است -برای مثال، بزرگترین مزرعه لبنی عراق به حدود ۳۶۰۰۰ دونوم زمین احتیاج دارد نه ۲ میلیون دونوم- به نظر می‌رسد رهبران جریان مقاومت عراق کاشت درخت را توجیهی فرضی برای انتقال ۹ درصد از کل زمین‌های استان المثنی به حشد شعبی یافته‌اند. با این حال، منطقه انتخاب شده برای انجام چنین پروژه ای چندان مناسب نیست: این منطقه فاقد آب کافی برای رشد انبوه درختان خرما و جوجوبا (درختچه‌ای شبیه عناب) است و خیلی متفاوت با گزینه‌های بسیار مناسب‌تری است که بین رودخانه‌های دجله و فرات قرار دارد. در عین حال، این منطقه از موقعیت استراتژیکی در هم‌مرزی با عربستان سعودی برخوردار است. در سال ۲۰۲۱-۲۰۲۲، شبه نظامیان عراقی از این منطقه بود که به خاک عربستان سعودی و نیز امارات متحده عربی پهپاد پرتاب کردند.
بر این اساس، دولت آمریکا باید با دقت فوق‌العاده ای شرکت عام المهندس عراق را زیر نظر داشته باشد –و در حالت ایده‌آل آن را به دلیل ارتباط مستقیم با افرادی که به خاطر نقض جدی حقوق بشر و مشارکت در تروریسم تحت تحریم اند، تحریم کند. همچنین شواهدی در دست است که حشد شعبی از این شرکت برای دریافت زمین‌های چند میلیون دونومی بیشتر در مرز اردن، در المثنی و در استان دیالی استفاده خواهد کرد. اعطای این زمین‌های بلاعوض و سایر موارد واگذار شده می‌تواند در آینده از طریق وزارت ساختمان و مسکن، وزارت کشاورزی، کمیسیون سرمایه‌گذاری ملی، وزارت صنعت و معدن، وزارت دفاع، وزارت نفت، یا مالک غیابی اراضی در عراق یعنی وزارت دارایی انجام شود.
همرسانی در شبکههای اجتماعی
