سوریه و حمله حماس: یک جبهه بالقوه دیگر تحت حمایت ایران؟

در ۱۰ اکتبر، نیروهای ناشناس، خمپاره‌هایی را از سوریه به سمت بلندی‌های جولان شلیک کردند و اسرائیل نیز بلافاصله با آتش توپخانه و شلیک خمپاره به آن پاسخ داد. این حادثه در امتداد این مرز معمولاً آرام در پی حمله سبعانه حماس به جنوب اسرائیل رخ داد و بر تنش‌های موجود در امتداد مرز شمالی اسرائیل با لبنان افزوده است. در حالی که ارتش اسرائیل برای ورود به غزه آماده می شود، گمانه‌زنی‌های زیادی وجود دارد که سایر نیروهای تحت حمایت ایران مانند حزب‌الله می‌توانند جبهه‌های دیگری را در جنگ باز کنند -‌سناریویی که باعث شد پرزیدنت بایدن به «هرکسی که بخواهد از این موقعیت سوء‌استفاده کند»، هشدار دهد. به علاوه از قرار، دیگر مقامات آمریکایی نیز از طریق نبیه بری، رئیس مجلس لبنان، به حزب‌الله هشدار داده‌اند. همچنین بر اساس گزارش‌های جدید، شبه‌نظامیان سوری تحت حمایت سپاه پاسداران ایران، در حال اعزام جنگجویان خود به منطقه قُنیطره در نزدیکی جولان هستند. بنابرین، واشنگتن باید با توجه به حادثه ۱۰ اکتبر، تشدید احتمالی درگیری‌ها از طرف سوریه را در نظر داشته باشد و اقدامات مناسبی را برای محدود کردن گزینه‌های ایران در آنجا انجام دهد.

اگرچه تاکنون هیچ گروه سوری مسئولیت شلیک خمپاره‌ها را به عهده نگرفته اما بر اساس گزارش‌های منابع عمومی، این حمله از یک پایگاه شبه‌نظامیان ایرانی در نزدیکی البکار در غرب استان درعا صورت گرفته است. دیدبان حقوق بشر سوریه تاکید کرد که یک گروه فلسطینی این حمله را از داخل خاک سوریه انجام داده است. به گفته ارتش اسرائیل، تعدادی از خمپاره‌ها به داخل خاک اسرائیل اصابت کرده و ظاهرا در مناطق باز افتاده است. بر اساس گزارش‌ها، ارتش اسرائیل پایگاه‌های سوریه و ایران را در حومه جنوب قنیطره و روستاهای درعا هدف قرار داده است.

در روزهای منتهی به مبادله آتش، منابع محلی از حرکت نیروهای رژیم اسد و شبه‌نظامیان هوادار ایران از شمال و شمال شرق سوریه به سمت بلندی‌های جولان خبر داده بودند. از جمله این تحرکات ورود رهبران و اعضای حزب‌الله به پایگاه‌های نظامی در درعا و قنیطره در ۸ اکتبر است که مجهز به پهپاد، راکت‌های فجر ایرانی و سلاح های پیشرفته بوده‌اند. گزارش های دیگر حاکی از آن است که یگان ویژه رضوان متعلق به حزب‌الله نیز که در عملیات نفوذ به درون اسرائیل تخصص دارد، در نزدیکی مرز در کنار واحدهای ارتش سوریه مستقر شده است.

در ۹ اکتبر، بنا به گزارش‌ها، سپاه پاسداران حدود ۵۰ نفر از نیروهای شبه نظامی را که در استفاده از موشک‌های ضد هوایی، راکت‌های کاتیوشا و سایر موشک‌های دوش-پرتاب آموزش دیده بودند، از ابوکمال در نزدیکی مرز عراق به دمشق منتقل کرده است. همچنین، گزارش شده که ایران دسته‌ای از افراد گروه لواء القدس، وابسته به رژیم اسد و همچنین نیروهای کمکی مجهز به پهپاد و سامانه‌های موشکی و دستگاه‌های پارازیت‌انداز/مانیتورینگ را در مرز اسرائیل مستقر کرده است. از قرار گزارش‌ها، لواء القدس در ماه آوریل راکت‌هایی به سمت جولان شلیک کرد که اسرائیل در جواب به آن به مقر ماهر اسد، برادر رئیس جمهور سوریه و فرمانده لشکر ۴ زرهی این کشور، حمله کرد. این لشکر در کنار گروه‌های مورد حمایت ایران در سوریه یا در حمایت از آنها فعالیت می‌کند.

تهران، طبق گزارش‌ها، به فرماندهان سپاه پاسداران در دیرالزور هم دستور داد تا شبه‌نظامیان خود را به استان قنیطره منتقل کنند، گرچه برخی از اعضای شبه‌نظامی از جابجا شدن امتناع کردند (و منابع محلی این موضوع را تأیید می‌کنند). گزارش‌های دیگر حاکی از آن است که شبه‌نظامیان ایرانی در تلاش ‌اند تا راه‌های مختلفی برای انتقال نیروهای خود در داخل خاک سوریه یا از عراق به سوریه پیدا کنند بدون اینکه هدف حملات هوایی اسرائیل قرار گیرند. در ۹ اکتبر، یک کاروان از نیروهای تحت حمایت ایران در ابوکمال با جنگنده‌های ناشناس، به احتمال زیاد اسرائیلی، هدف قرار گرفت.

این حوادث درست در بحبوحه بدتر شدن وضعیت امنیتی در سراسر غرب سوریه رخ می‌دهد؛ از جمله تظاهرات ضد رژیم دروزی‌ها در سویدا در جنوب و افزایش درگیری‌های نظامی در شمال. هفته گذشته، یک پهپاد حامل مهمات انفجاری به مراسم فارغ التحصیلی در «آکادمی نظامی حمص» حمله کرد که منجر به کشته شدن حداقل ۸۹ نفر و زخمی شدن بیش از ۲۷۷ نفر شد. در واکنش به این حمله، ارتش سوریه به گلوله باران مناطق نظامی و غیرنظامی استان ادلب پرداخت که تحت کنترل مخالفان رژیم سوریه است و منبع مفروض حمله به آکادمی نظامی بوده است. بر اثر این حملات ۴۹ نفر کشته و ۲۷۹ نفر زخمی شدند. رسانه‌های اپوزیسیون سوریه نیز از حملات هوایی روسیه در ادلب خبر داده‌اند. این حملات هوایی پس از آن صورت گرفت که چندین پهپاد انتحاری به نیروهای روسی در خارج از پایگاه هوایی حمیمیم در لاذقیه حمله کردند.

برای محدود کردن گزینه‌های ایران و جلوگیری از گسترش بحران حماس-اسرائیل، واشنگتن باید مستقیماً به رئیس‌جمهور بشار اسد هشدار دهد که وارد جنگ نشود و شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران را در امتداد مرز جولان مهار کند. چنین هشداری ادامه هشدارهایی خواهد بود که از قرار امارات متحده عربی از جانب واشنگتن به سوریه ابلاغ کرده است. در عین حال، مقامات آمریکایی باید شدت گرفتن تنش‌ها در ادلب از سوی رژیم سوریه را از نزدیک زیر نظر داشته باشند.

امارات متحده عربی، مدت‌هاست که از پذیرش مجدد رژیم اسد در سوریه در جامعه عرب حمایت می‌کند، بنابرین دمشق احتمالاً از میانجیگری ابوظبی استفاده خواهد کرد تا از کشورهای عرب خلیج فارس در بحران کنونی پول نقد بیشتری درخواست کند. پولی که این کشورها اوایل سال جاری قبول کردند که ضمن پذیرش مجدد سوریه در اتحادیه عرب و عادی‌سازی روابط سوریه با اعراب، آن را بلاعوض به اسد پرداخت کنند. با این حال، هیچ تحریمی علیه سوریه نباید لغو شود مگر با داشتن شواهد روشن از اینکه اسد گزینه‌های ایران را علیه اسرائیل، اردن و دیگر متحدان آمریکا در منطقه محدود می‌کند.

اندرو تبلر، هموند ارشد مارتین جی. گراس در انستیتو واشنگتن و مدیر سابق امور سوریه در شورای امنیت ملی است.