«طرف خونسرد» ماندن آمریکا در سوریه و غزه

در ۲۶ اکتبر، آمریکا به دو موضع در بیرون البوکمال در شرق سوریه حمله هوایی کرد که در پاسخ به ۱۰ حمله جداگانه از سوی شبه‌نظامیان تحت حمایت ایران علیه نیروهای آمریکایی در سوریه و ۱۳ حمله در کشور همسایه آن عراق بود و منجر به مجروح شدن دست‌کم ۲۱ نفر از پرسنل شد. حملات شبه‌نظامیان در پی یورش وحشیانه ۷ اکتبر حماس در اسرائیل صورت گرفت که بیش از ۱۰۰۰ کشته بر جای گذاشت و ۲۱۰ نفر گروگان گرفته شدند‌. همزمان ضرباهنگ حملات اسرائیل در سوریه به‌ طور چشمگیر افزایش یافت، از جمله نُه حمله هوایی و بمباران مکرر فرودگاه‌های حلب و دمشق، و همچنین آتش غیرمستقیم به مواضعی در سراسر جنوب‌غرب سوریه.

روی‌هم‌رفته، افزایش چشمگیر حملات ضدآمریکایی در سوریه و عراق، همزمان با تجمع نیروهای اسرائیلی در اطراف مرز غزه و آمادگی برای تهاجمی که انتظارش می‌رود، نشان می‌دهد که تشدید تنش در مرز شمالی اسرائیل به ‌شکلی فزاینده محتمل‌تر می‌شود. در حالی که اسرائیل گزینه‌های خود را می‌سنجد و با متحدان منطقه‌ای آمریکا همکاری می‌کند تا گروگان‌های باقی‌مانده را از غزه خارج کند، واشنگتن باید طرفی کاملا خونسرد در سوریه باقی بماند و بازدارندگی را از طریق حملات دقیق برقرار نگه‌ دارد، و در تمام مدت از نردبان تنش دور بماند، ورنه به آتش‌افروزی منطقه‌ای ویرانگری با مشارکت ایران منجر می‌شود که می‌تواند هم متحدان آمریکا و هم دشمنانش را وارد معرکه کند.

افزایش حملات تحت حمایت ایران علیه نیروهای آمریکایی

حملات شبه‌نظامیان ایرانی علیه نیروهای آمریکایی در سوریه تازگی ندارد اما به لحاظ شمار و پیچیدگی در تمام سال با استفاده از پهپادهای انتحاری گسترش یافته است. داده‌های غیرمحرمانه مستند درباره فعالیت شبه‌نظامیان ایرانی، سه حمله راکتی جداگانه علیه پایگاه‌های آمریکا در سوریه را در ژانویه ۲۰۲۳ و حمله سه پهپاد انتحاری در ۲۰ ژانویه ۲۰۲۳ را نشان می‌دهد که دو پرسنل شرکای آمریکا را در سوریه مجروح کرد؛ حملاتی که طی آن شبه‌نظامیان تحت حمایت ایران ظاهرا سامانه‌هایی را که در روزهای اخیر استفاده کردند، محک زدند.

بعد از آنکه نیروهای آمریکایی یک پهپاد دیگر را در ۱۴ فوریه سرنگون کردند، یک حمله پهپادی ایران علیه پایگاه هوایی رُمیلان در ۲۳ مارس یک پیمانکار آمریکا را کشت و یک تن دیگر و پنج پرسنل نظامی آمریکایی را مجروح کرد، که باعث شد پرزیدنت بایدن دستور حملات مرگبار علیه مکان‌های گروه تحت حمایت سپاه پاسداران را در سراسر شرق سوریه صادر کند. طی بقیه سال، شبه‌نظامیان ایرانی بر استفاده از راکت‌ تکیه کردند؛ یک بار در فوریه، سه بار در مارس و حوادث جداگانه در آوریل و آگوست امسال.

با این حال، از ۱۹ اکتبر، شمار حملات پهپادی شبه‌نظامیان ایرانی علیه نیروهای آمریکایی افزایش یافته است که همین امر احتمالا عامل افزایش قابل توجه مجروحان در میان پرسنل آمریکایی در روزهای اخیر است. هرچند این حوادث بعد از حمله حماس روی می‌دهد، در سوریه مفهوم متفاوتی دارد. این حملات در پی جدیدترین خیزش قبایل عرب علیه نیروهای دموکراتیک سوریه –شریک آمریکا با رهبری کردها– رخ می‌دهد که ایران و روسیه گویا از آن برای ترغیب نیروهای آمریکایی به ترک سوریه استفاده کرده‌اند. مدتی کوتاه پیش از آن خیزش، روسیه تنش همتراز با آمریکا را در شرق سوریه افزایش داد و با پروازهای تهاجمی علیه دارایی‌های نظامی آمریکا به هواپیماهای بی‌سرنشین خسارت زد.

حملات اسرائیل علیه ستون‌های شبه‌نظامیان ایرانی

عملیات نظامی اسرائیل در سوریه نیز از ۷ اکتبر بدین سو از لحاظ گستره و تعداد افزایش چشمگیر داشته است، و با میزان حملات شبه‌نظامیان ایرانی علیه نیروهای آمریکایی در سوریه همسان است. از ابتدای سال ۲۰۲۳ تا ۷ اکتبر، اسرائیل از قرار دست‌کم ۲۸ حمله هوایی در سوریه انجام داده است؛ از جمله چهار حمله به فرودگاه حلب و یک حمله به بزرگ‌ترین فرودگاه کشور در دمشق پایتخت. تنها در ۲۰ روز گذشته، اسرائیل نُه حمله هوایی در سوریه انجام داده است؛ از جمله چهار حمله به فرودگاه حلب و دو حمله به دمشق، و بعد از آن عملیات‌های هوایی را متوقف کرد. حملات به فرودگاه‌های سوریه معمولا در واکنش به ارسال محموله‌های تسلیحات ایرانی است که از طریق این مراکز به مقصد شبه‌نظامیان تحت حمایت ایران در پادگان‌های سراسر سوریه و حزب‌الله در لبنان فرستاده می‌شود.

گزارش‌های غیرمحرمانه متعدد کماکان نشان می‌دهد که ستون‌هایی از گروه‌های تحت حمایت ایران از ۷ اکتبر بدین سو کماکان از سوریه به سمت اسرائیل در حرکت هستند، و همین امر احتمالا عامل افزایش حملات اسرائیل به سوریه است. این اطلاعات شامل دست‌کم دو گزارش از حرکت ۲۵۰ تا ۱۰۰۰ جنگجوی عضو حشد شعبی عراق از خاک این کشور به سوریه و لبنان از طریق البوکمال، دیرالزور و حمص است. بیشتر این جنگجویان گویا عراقی هستند اما شامل افغانستانی‌ها و ایرانی‌ها نیز می‌شوند. گزارش دیگر نشان می‌دهد واحد عملیات‌های ویژه حزب‌الله لبنان موسوم به «یگان رضوان» به استان جنوبی درعا در مجاورت قُنیطره و مرز جولان وارد شده، که گویا مسلح به سلاحهای ضدزره و پهپادهای ایرانی است.

گزارشی‌ دیگر از حرکت دیگر یگان‌های عملیات‌های ویژه حزب‌الله لبنان در میادین دورتر خبر می‌دهد؛ از جمله یگان ۳۱۳ در ایستگاه پمپاژ تی۲ در جنوب غرب دیرالزور. گزارش دیگری حاکی است که برای سازمان‌دهی این یگان‌ها شبه‌نظامیان تحت حمایت ایران و لشکر چهارم سوریه به فرماندهی ماهر اسد، برادر رئیس‌جمهور بشار اسد، اخیرا مقر ویژه جدیدی در دیرالزور برای ملاقات و میزبانی هیئت‌های نظامی ایران، لبنانی، و عراقی تاسیس کرده‌اند.

سرتیپ عبدالکریم حماده، مسئول لشکر چهارم در استان دیرالزور، از قرار ناظر مستقیم این مقر است که در محل آن را «هتل حاج فاضل» می‌خوانند. گزارش نشان می‌دهد حماده به رهبران سپاه پاسداران و حزب‌الله لبنان، و همین‌طور نواف البشیر، رهبر شبه‌نظامیان طرفدار ایران و اسد البکر در دیرالزور، نزدیک است. آخرین ولی نه کم‌اهمیت‌ترین نکته آن است که بر اساس گزارش‌های متعدد، گروه‌های تحت حمایت ایران در حال جابه‌جایی انبارهای سلاح و پرسنل هستند تا از حملات بیشتر اسرائیل اجتناب کنند.

«طرف خونسرد» ماندن در سوریه و غزه

به رغم افزایش چشمگیر فعالیت شبه‌نظامیان ایرانی از ۱۸ اکتبر بدین سو و حملات اسرائیل از آغاز بحران غزه در ۷ اکتبر، هر دو طرف به روش‌های دقیق و قابل مدیریت در حال پاسخ دادن هستند. در صورت حمله طولانی‌مدت اسرائیل به داخل غزه، و به‌خصوص در لحظات قابل اشتعال مثلا ساعات بعد از انفجار بیمارستان عربی الاهلی در غزه، پاسخ‌های سنجیده به ‌شکلی فزاینده دشوار خواهد شد.

آمریکا باید طرف خونسرد در این بحران باقی بماند، و علاوه بر مدیریت متحدان خود و پاسخ آن‌ها به تحریکات حماس و گروه‌های تحت حمایت ایران، به مدیریت روابط بین متحدان منطقه‌ای مثل اسرائیل و قطر بپردازد که به دشواری تقلا دارند گروگان‌ها را هر چه زودتر به خانه برگردانند.

به‌ویژه در سوریه، حملات اسرائیل علیه دو فرودگاه بزرگِ ظاهرا تحت کنترل رژیم اسد نشان می‌دهد که پیام‌های گزارش‌شده واشنگتن به اسد از طریق امارات برای اجازه ندادن به ایران به افزایش تنش از سوریه به گوش ایران فرو نمی‌رود و نشانگر آن است که توانایی اسد برای مهار رفتار ایران بدون اقدام نظامی تحمیل شده از بیرون، در بهترین حالت هم محدود است. دیگر اینکه در هفته‌ها و ماه‌های پیش رو احتمالا اقدامات بیشتری نیاز خواهد بود.

اندرو جی. تیبلر هموند ارشد مارتین جی. گروس در برنامه گدولد برای سیاست عربی در انستیتو واشنگتن است و پیش از این مدیر بخش سوریه در شورای امنیت ملی بوده است. این مقاله ابتدا در وب‌سایت المجله منتشر شده است.